MONOCULTURE | Een recent verhaal

Henri Bergson (1859-1941) was een Franse filosoof die zich verzette tegen het heersende westerse rationalisme. Bergsons filosofie beïnvloedde de heropwaardering van de intuïtie in het filosofische denken, en ook zijn onderscheid tussen 'open' en 'gesloten samenleving' in Les Deux sources de la morale et de la réligion (De twee bronnen van moraal en religie; 1932) kende heel wat navolging. Zo werd het bijvoorbeeld verder ontwikkeld door Karl Popper. In L’Évolution créatrice (De creatieve evolutie) gaat Bergson uit van evolutie als een wetenschappelijk vastgesteld feit, maar hij verwerpt het finalisme en introduceert de evolutietheorie niet als een mechanistisch, maar als een creatief proces dat gedreven wordt door een ‘élan vital’ (een vitaal elan, een vitale bezieling). Dat laatste wordt beschreven als een immanente creatieve impuls die in alle organismen voorkomt en die tevens het creatieve karakter van de mensheid verklaart. Bergson geloofde dat de intuïtie, in tegenstelling tot de praktische en gerationaliseerde intelligentie, ons in staat stelt de essentie van het leven te begrijpen en terug te keren naar onze centrale creatieve bezieling. Deze ideeën waren van grote invloed op Léopold Senghor, die later het primaat van intuïtie en kunst centraal zou stellen in zijn filosofie van négritude.