MONOCULTURE | Een recent verhaal

De Amerikaanse schrijfster en dochter van Theodora Kroeber, Ursula Le Guin (1929-2018 ) is vooral bekend voor haar sciencefiction boeken, waarin ze vanaf het einde van jaren 1960 de conventies van het genre in vraag stelt door personages en samenlevingen op te voeren die ons begrip van gender, ras en politieke organisatie uitdagen. The Left Hand of Darkness uit 1969 is het startpunt van een denkproces dat door het oeuvre van Le Guin loopt: het herdenken en herdefiniëren van gender en sekse. Centraal staat een androgyne mensensoort die zowel vrouw als man zijn, en bovendien biologisch tegelijk moeder en vader kunnen zijn. Hoewel het boek werd omschreven als feministische sciencefiction en vaak werd besproken in opleidingen gender studies, kreeg het ook kritiek voor onder andere het gebruik van het voornaamwoord ‘hij’ om naar de androgyne personages te verwijzen. Als reactie op deze kritiek schreef Le Guin in 1976 het essay ‘Is Gender Necessary?’, waarin ze zowel reflecteert op haar experiment met gender in het boek, als haar eigen, veranderend denken hierover onderzoekt.

"Als we sociaal ambiseksueel zouden zijn, als de sociale rol van mannen en vrouwen volledig en echt gelijk zou zijn, juridisch en economisch gelijk, gelijk op vlak van vrijheid, van verantwoordelijkheid en van eigenwaarde, dan zou de samenleving er helemaal anders uitzien. Wat onze problemen zouden zijn, God mag het weten, ik weet alleen dat we er zouden hebben. Maar het lijkt waarschijnlijk dat ons hoofdprobleem niet hetzelfde zou zijn: het probleem van uitbuiting – uitbuiting van de vrouw, van de zwakkeren, van de aarde.”

The Lathe of Heaven, waarvan de titel een citaat is van Chinees dichter en taoïstisch filosoof Zhuang Zi uit de 4de eeuw v.C., gaat over een personage waarvan de dromen het verleden en het heden veranderen. Deze antiutopie is Le Guins kritiek op behaviorisme, utilitarisme en eugenetica. Het boek The Dispossessed, An Ambiguous Utopia is naast een ontsnappen aan bittere, onmenselijke democratieën en fascistische regimes tegelijk een onderzoek naar de dilemma’s van een anarchistisch-socialistische utopie. In The Word for World is Forest koppelt Le Guin een antikoloniale en antimilitaristische boodschap aan de milieuproblematiek en de vraag naar de relatie tussen taal en cultuur.