MONOCULTURE | Een recent verhaal

Met zijn bekendste boek Imagined Communities. Reflections on the Origin and Spread of Nationalism ging de Ierse politicoloog Benedict Anderson (1936-2015) tegen de stroom in van het historisch onderzoek naar nationalisme van zijn tijd. Door de focus te verleggen naar het Amerikaanse continent in de 18de en 19de eeuw brak hij met de eurocentrische benadering van nationalisme. En door een louter socio-economische invalshoek te laten varen, maakte hij ruimte voor een culturele benadering van de oorsprong van het moderne nationalisme. Het uitgangspunt van Anderson is dat ‘print capitalism’ – de opkomst van commercieel drukwerk waardoor kranten en romans op grote schaal konden worden verspreid – ervoor zorgde dat mensen het gevoel kregen deel uit te maken van een ‘verbeelde gemeenschap’.

"Het idee van een sociologisch organisme dat zich geleidelijk aan door een homogene, lege tijd beweegt, is een exacte analogie van het idee van de natie, die ook wordt opgevat als een solide gemeenschap die zich gestaag op (of af) de geschiedenis beweegt."

Met het idee van een ‘verbeelde natie’ – vaak verkeerd begrepen en vertaald als ingebeeld, verzonnen – wijst Anderson op de verbondenheid tussen mensen die elkaar nooit ontmoeten, die hen het gevoel geeft tot een groep te behoren met een gemeenschappelijke geschiedenis, overtuigingen en gebruiken. In tegenstelling tot veel van zijn collega’s benaderde Anderson het potentieel van nationalisme om mensen van alle klassen te verenigen en het individu op te offeren ten dienste van het collectief als een positieve kracht. In 1991 werd een hoofdstuk over landkaarten, volkstellingen en musea aan het boek toegevoegd.