MONOCULTURE | Een recent verhaal

De tentoonstelling 15 jaar kunstenaars van de RSFSR (RSFSR = Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek) werd voor het eerst opgezet in januari 1932 in het Russisch Staatsmuseum in Leningrad (vandaag Sint-Petersburg) en viel samen met de 15de verjaardag van de revolutie. Een jaar later reisde ze naar het Historisch Museum in Moskou. De expo in Leningrad was opgezet als een groot overzicht van het brede scala aan artistieke praktijken van de afgelopen jaren – en de nieuwe realistische kunst werd naast de Russische avant-gardekunst gepresenteerd. De expo in Moskou kan echter beschouwd worden als een mijlpaal in de geschiedenis van de homogenisering van de Sovjetcultuur. De lijst van deelnemers in Moskou onderging aanzienlijke veranderingen, waarbij 'formalistische' bewegingen werden weggelaten of werden beperkt tot enkele illustratieve voorbeelden. Die voorbeelden van avant-gardekunst kregen een nieuwe rol: ze werden een illustratie van de 'degeneratieve' lijn in de kunst. In de inleiding van de catalogus wordt vermeld wat de belangrijkste positieve conclusies zijn die uit het overzicht van avant-gardekunst getrokken kunnen worden: “de geleidelijke, maar vastberaden eliminatie van alle formalistische neigingen” in de kunst, en de vervanging ervan door het socialistisch realisme. Het ondubbelzinnige effect van zo'n representatie was duidelijk, want kort na het einde van de tentoonstelling werden de avant-gardekunstwerken verborgen in opslagruimtes. Tegelijk werd het socialistisch realisme de enige kunstvorm die kunstenaars de decennia daarop te zien kregen.