MONOCULTURE | Een recent verhaal

Karl Marx (1818-1883) was een Duitse filosoof, econoom, historicus, politiek theoreticus en journalist. Nadat hij zijn ideeën over de klassenstrijd had geïntroduceerd in Het communistisch manifest (1848) en enkele andere geschriften, wijdde hij zich gedurende meer dan twintig jaar aan de 'wetenschappelijke' analyse van het kapitalisme. Marx' uitgangspunt was de politieke economie. In Het Kapitaal (1867-1894) baseerde hij zich op de ideeën van filosoof en economist Adam Smith, economist David Ricardo en socialist Thomas Hodgskin, alle drie Britten, die hij verder ontwikkelde, middels een indringende kritische analyse van de kapitalistische productiewijze. Het Kapitaal is Marx' hoofdwerk. Het bestaat uit drie delen, waarvan er twee na zijn dood werden samengesteld en gepubliceerd door zijn vriend Friedrich Engels, die ook jarenlang zijn medewerker en vaak ook co-auteur was. In het eerste deel concentreert Marx zich op de analyse van de uitbuitingsmechanismen van arbeid door het kapitaal. Nadat hij het concept van 'meerwaarde' heeft geschetst – waarde die gecreëerd wordt door de arbeiders, die de kosten van hun eigen loon overschrijdt, en die de kapitalist zich toe-eigent – betoogt hij dat die meerwaarde de basis vormt van de kapitalistische productie en ultiem voortkomt uit de onbetaalde meerarbeid van het proletariaat in loondienst. In een kapitalistische economie met haar constante behoefte aan het realiseren van meerwaarde, reproduceren de arbeiders voortdurend de economische omstandigheden waaronder ze werken. Of zoals Marx het zelf uitdrukte:

“[De kapitalistische productiewijze is] een productiewijze waarin de arbeider er is voor de valorisatiebehoeften van beschikbare waarden, in plaats dat, omgekeerd, de objectieve rijkdom er is voor de ontwikkelingsbehoeften van de arbeider. Net zoals de mens in de religie wordt beheerst door het maakwerk van zijn eigen kop, zo wordt hij in de kapitalistische productie beheerst door het maakwerk van zijn eigen hand.”

Marx voerde aan dat het kapitalistische systeem, gebaseerd op privéwinst, zichzelf uiteindelijk zou vernietigen doordat het de kapitalist verrijkt en de arbeider steeds dieper in de armoede stort. De buitengewoon invloedrijke ideeën van Marx, gebaseerd op de oppositie van sociale klassen, hebben geleidt ot de vorming van een filosofische school die arbeidersbewegingen en intellectuelen over de hele wereld inspireert.